بدون شک سنگ گرانیت از انواع سنگ‌های پرطرفدار ساختمانی است که افراد زیادی از آن در فضاهای داخلی و خارجی ساختمان استفاده می‌کنند. این سنگ سخت و زیبا، مزایای زیادی دارد و گزینه خوبی برای طراحی‌های داخلی و بخش‌های مختلفی چون آشپزخانه، سرویس بهداشتی و سالن پذیرایی است. با وجود اینکه این سنگ خصوصیات و کاربردهای زیادی دارد، اما عده‌ای معتقدند که سنگ گرانیت از خاصیت رادیواکتیویته برخوردار است. حال باید دید که میزان رادیواکتیویته سنگ گرانیت در چه حد است و آیا این میزان خطر و تهدیدی در استفاده از آن به حساب می‌آید یا خیر؟

آشنایی با سنگ گرانیت

سنگ گرانیت از انواع سنگ‌های آذرین درونی است که به سنگ خارا هم مشهور است. این سنگ از بافتی با دانه‌های متوسط تا درشت برخوردار است و کانی‌های متفاوتی در آن به چشم می‌خورد. درصد متعدد کانی‌ها در سنگ گرانیت باعث شده تا این سنگ در رنگ‌های مختلفی یافت شود و از این نظر بسیار قابل توجه و کاربردی باشد. در واقع سنگ گرانیت را میتوان در رنگ‌هایی چون صورتی و قرمز تا مشکی و خاکستری مشاهده کرد. سنگ گرانیت جزو سنگ‌های سفت و سخت به شمار آمده و استحکام و مقاومت بسیار زیادی دارد. برای همین است که از این سنگ ساختمانی در بخش‌های مختلف میتوان استفاده کرده و به کمک آن جلوه و زیبایی بیشتری به محیط بخشید.

از جمله مزایای سنگ گرانیت میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• استحکام و مقاومت بسیار بالا
• مقاومت خوب در برابر حرارت، سایش، مواد شیمیایی
• تخلخل کم و جذب آب پایین
• زیبایی و یکدست بودن سطح
• رنگ های متنوع و جذاب

معادن سنگ گرانیت در ایران

سنگ گرانیت از سنگ‌هایی است که در بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایران یافت می‌شود. این سنگ از معادن مختلفی در سطح کشور برخوردار است و با همان نام شناخته می‌شود. برای مثال سنگ گرانیت مشکی نطنز، از جمله گرانیت‌های مشکی رنگ است که از معادن شهرستان نطنز در استان اصفهان مورد استخراج قرار می‌گیرد. همچنین معادن این سنگ ساختمانی در شهرهای دیگری چون مشهد، همدان، گیلان، یزد، زنجان، طوس و غیره نیز یافت می‌شود. البته باید اشاره شود که طرح و رنگ سنگ‌های گرانیت در هر منطقه با هم متفاوت است و از این نظر گرانیت‌های ایران تنوع بسیار زیادی دارند. برای مثال سنگ گرانیت سفید بروجرد با گرانیت‌های سفید زاهدان، نطنز و نهبندان متفاوت است. برای همین است که ایران از جمله کشورهایی است که نه تنها به واردات سنگ گرانیت نیازی ندارد، بلکه برخی از نمونه‌های آن را به دیگر کشورها صادر می‌کند.

عناصر رادیواکتیویته و وجود آنها در سنگ گرانیت

حال که با اهمیت و کاربردی بودن سنگ گرانیت آشنا شدیم، بهتر است به سراغ بررسی رادیواکتیویته بودن سنگ گرانیت برویم. در ابتدا باید بدانیم که گاز رادون یکی از عناصر شیمیایی و گازهای پرتوزای بی‌اثر است که استنشاق آن از مهمترین دلایل ابتلا به سرطان ریه است. در واقع این گاز، از سنگین‌ترین گازهای موجود بوده که تنفس و استنشاق آن میتواند سلامتی انسان‌ها را به خطر بیاندازد. حال چیزی که مهم است این است که رادون از فروپاشی رادیم و اورانیوم به وجود می‌آید که اورانیوم به طور طبیعی در خاک و سنگ‌ها وجود دارد. برای همین این موضوع اثبات شده است که این گاز در طبیعت و برخی سنگ‌ها به ویژه سنگ گرانیت یافت می‌شود. بنابراین بهتر است ببینیم که آیا وجود این گازها در سنگ گرانیت خطری برای سلامتی انسانها محسوب می‌شود یا خیر.

آیا رادیواکتیویته بودن سنگ گرانیت خطرناک است؟

در چند سال گذشته، با افزایش آمار سرطان ریه ناشی از پرتوهای گاز رادون و عناصر ساطع کننده آن در داخل منازل مسکونی و ساختمان‌ها مواجه شدیم. از این رو سازمان حفاظت از محیط زیست ایالت متحده یعنی EPA، میزان مجاز غلظت گاز رادون موجود در هوا را تعیین کرد. برای همین عده‌ای از آن زمان بر این باور هستند که انتشار گاز رادون از سنگ گرانیت، سبب به خطر افتادن سلامتی انسانها شده و برای آنها مضر است. از این رو محققان بر آن شدند تا آزمایشاتی را در این رابطه انجام دهند و میزان گاز رادون ساطع شده در ساختمان‌هایی با سنگ گرانیت و دیگری با سنگ آهکی را مورد بررسی قرار داده و به تفاوت آنها پی ببرند. نتیجه آزمایش نشان داد که میزان گاز رادون ساطع شده از سنگ گرانیت، خیلی کمتر از حد مجاز تعریف شده از سوی سازمان حفاظت محیط زیست ایالت متحده آمریکا است. این یعنی وجود چنین سنگ‌هایی مشکلی در سلامتی افراد ایجاد نکرده و سبب آسیب و ضرر و زیان خاصی به کسی نمی‌شود. البته باید اشاره شود که برخی از سنگ‌های گرانیت ایرانی، گواهی سلامت را از سازمان EPA دریافت کرده‌اند. برای مثال سنگ گرانیت کاهویی بیرجند، از جمله سنگ‌های گرانیت سبز در جهان است که موفق به دریافت این گواهی سلامت شده است. بنابراین با توجه به این موضوع هم میتوان از صحت و سلامتی سنگ گرانیت مطمئن شده و با اطمینان خاطر بیشتری از آن در فضاهای بسته استفاده کرد.

چگونه میتوان به میزان گاز رادون سنگ گرانیت و رادیواکتیویته بودن آن پی برد؟

برای تست و بررسی میزان گاز رادون در سنگ‌ها، باید از دستگاه‌های مخصوصی استفاده کرد. بر روی این دستگاه‌ها میتوان میزان گاز مورد نظر را مشاهده کرده و با مقایسه آن با مقدار تعیین شده از سوی سازمان EPA، به مضر بودن یا نبودن آن پی برد. برای مثال در آزمایشی که در یک ساختمان با سنگ‌های کربناته و ساختمان دیگری با سنگ گرانیت انجام شد، مشخص شد که متوسط غلظت رادون با سنگ‌های کربناته برابر با 11 بکرل بر متر مکعب (Bq.m^3) است. این میزان از حد مجاز تعیین شده توسط EPA بسیار کمتر است. از طرفی متوسط غلظت رادون در ساختمان با سنگ گرانیت، به عدد 9 رسید که بیشتر از میزان سنگ‌های کربناته است. اما این عدد به حد مجاز تعیین شده از سازمان EPA و یا WHO هم نمی‌رسد. بنابراین همانطور که از نتیجه آزمایش مشخص است، گاز رادون سنگ گرانیت مقدار زیادی نبوده و جای نگرانی ندارد.

اقدامات مناسب برای کاهش خاصیت رادیواکتیویته سنگ ها

در صورتی که نسبت به رادیواکتیویته بودن سنگ‌های موجود در ساختمان دچار نگرانی شده‌اید، میتوانید با کمک راهکارهایی این موضوع را کمی کاهش دهید. برای مثال داشتن تهویه مناسب در این زمینه بسیار مناسب است. با برخورداری از تهویه مناسب در فضاهای داخلی، میتوان به کاهش غلظت گاز رادون ساطع شده از سنگ‌ها کمک کرده و از این طریق کمی از نگرانی خود بابت این موضوع کاست.

آیا گاز رادون سنگ گرانیت سرطان زا است؟

همانطور که اشاره کردیم، این روزها بسیاری بر این باورند که استنشاق گاز رادون میتواند دلیلی بر سرطان ریه افراد باشد. حال باید ببینیم که آیا سنگ گرانیت و وجود گاز رادون در آن هم عاملی برای سرطان است یا خیر؟ در این رابطه باید اشاره شود که با توجه به میزان مجاز تعیین شده از سوی سازمان EPA، رادون سنگ گرانیت کمتر از حد مجاز است و عاملی برای ایجاد سرطان در انسانها نمی‌باشد. از طرفی سلامتی خود افراد در این زمینه هم موثر است. برای مثال افرادی که سیگاری هستند، نسبت به افراد غیر سیگاری به احتمال بیشتری دچار سرطان ریه می‌شوند. البته باید اشاره شود که ترکیبات سنگ گرانیت و محل شکل گیری سنگ‌ها، در میزان پرتوزا بودن آنها موثر است. در واقع ممکن است برخی از سنگ‌های گرانیت از خاصیت پرتوزایی بیشتری نسبت به دیگر انواع خود برخوردار باشند. از این رو بهترین کار این است که برای خرید سنگ گرانیت از فروشگاه‌ها و مراکز معتبر اقدام کنید و حتما در این رابطه از فروشنده سوال نمایید. فروشگاه موج فعال کیش از جمله مراکزی است که میتوانید سنگ گرانیت مورد نظر خود را با خیال آسوده خریداری نمایید.

معایب سنگ گرانیت

با اینکه سنگ گرانیت مزایای زیادی دارد و یکی از سنگ‌های پرطرفدار و محبوب ساختمانی است، اما این سنگ هم مانند بسیاری از دیگر سنگ‌ها از معایبی برخوردار است که در اینجا به آنها اشاره‌ای می‌کنیم:

• وزن بالا و چسبندگی کم: سنگ گرانیت وزن زیادی دارد. برای همین استفاده زیاد از آن سبب وارد کردن بار مرده بر روی ساختمان می‌شود. همچنین وزن بالای سنگ گرانیت باعث شده تا میزان چسبندگی آن به ملات کم باشد و از این نظر گزینه ایده آلی برای نمای ساختمان نباشد. با این حال میتوان از طریق راهکارهایی از این سنگ به عنوان سنگ نما هم استفاده کرد.
• تشعشعات مضر در شرایط خاص: برخی از سورت‌های سنگ گرانیت از عناصر شیمیایی و فلزی زیادی برخوردار هستند و باید به این موضوع توجه شود. بر این اساس از چنین سنگ‌هایی نباید در اماکنی که در معرض پرتوهای ایکس و گاما هستند، استفاده شود.

جمع بندی

گاز رادون و استنشاق آن یکی از عوامل ابتلا به سرطان ریه است که همانطور که اشاره شد، این گاز در خاک و بسیاری از سنگ‌ها از جمله سنگ گرانیت وجود دارد. با این حال طبق آزمایشات صورت گرفته، میزان رادون سنگ گرانیت کمتر از حد مجاز اعلام شده از سوی EPA است. با این وجود بهتر است جهت خاطر جمعی از این موضوع، تمهیدات لازم در این زمینه را به کار برده و حتما از تهویه مناسب برای فضاهای بسته استفاده شود. همچنین برای خرید سنگ گرانیت و اطمینان خاطر از سلامتی آن، از فروشگاه‌های معتبر اقدام گردد.